Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra tại nhiều quốc gia phát triển, mở ra cơ hội thay đổi đáng kể cho nền kinh tế. Tuy nhiên, nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro không thể đoán trước.
Trong thời gian gần đây, khái niệm “Cách mạng Công nghiệp 4.0” đã trở nên phổ biến trên truyền thông và mạng xã hội. Đồng thời, nó cũng mang đến những hy vọng về sự thay đổi lớn lao cho các doanh nghiệp tại Việt Nam nếu chúng có thể khai thác được cơ hội từ cuộc cách mạng này. Vậy, để hiểu rõ hơn về cuộc cách mạng này, chúng ta cần làm gì?
Định nghĩa về Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0.
Theo Gartner, Cách mạng Công nghiệp 4.0 (hay Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư) bắt đầu từ ý tưởng “Industrie 4.0” trong một báo cáo của chính phủ Đức vào năm 2013. “Industrie 4.0” kết nối các hệ thống nhúng và cơ sở sản xuất thông minh để tạo ra sự hòa nhập kỹ thuật số giữa Công nghiệp, Kinh doanh, chức năng và quy trình bên trong.
Khi định nghĩa từ Gartner trở nên khó hiểu, Klaus Schwab, người sáng lập và chủ tịch điều hành Diễn đàn Kinh tế Thế Giới, đã đưa ra một cái nhìn đơn giản hơn về Cách mạng Công nghiệp 4.0 như sau:
Cách mạng công nghiệp đầu tiên đã sử dụng sức mạnh của nước và hơi nước để cơ giới hóa quá trình sản xuất. Cuộc cách mạng thứ hai đã sử dụng điện để sản xuất hàng loạt. Cuộc cách mạng thứ ba đã sử dụng công nghệ điện tử và thông tin để tự động hóa quá trình sản xuất. Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư đang phát triển từ cuộc cách mạng thứ ba, kết hợp các công nghệ lại với nhau và làm mờ ranh giới giữa vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Theo ông Klaus Schwab, tốc độ đột phá của Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 hiện đang “vượt ra khỏi tầm kiểm soát lịch sử”. So với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, Cuộc cách mạng 4.0 đang phát triển theo một hàm số mũ chứ không phải là tốc độ tuyến tính. Ngoài ra, nó đang làm sụp đổ hầu hết các ngành công nghiệp ở tất cả các quốc gia. Kích thước và sự sâu rộng của những thay đổi này đã đề báo cho sự chuyển đổi toàn diện của hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị.
Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ diễn ra ra sao?
Cách mạng Công nghiệp 4.0, theo Klaus Schwab, sẽ xảy ra trong ba lĩnh vực chính: Công nghệ sinh học, Kỹ thuật số và Vật lý.
Trong CMCN 4.0, có ba yếu tố cốt lõi quan trọng là Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet of Things (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data).
Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ sinh học để đạt những tiến bộ đột phá trong các ngành Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu.
Cuối cùng, trong lĩnh vực Vật lý, chúng ta có thể thấy sự phát triển vượt bậc với sự ra đời của robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái và sự ứng dụng của các vật liệu tiên tiến như graphene, skyrmions cùng công nghệ nano.
Lợi ích của Cách mạng Công nghiệp 4.0 là gì?
Các lợi ích phổ quát.
Sản xuất được nhanh chóng hơn, tiết kiệm sức người hơn, thu thập dữ liệu đầy đủ hơn và đưa ra quyết định nhanh chóng hơn.
Nhờ vào sự trợ giúp của máy móc, con người sẽ có thể thực hiện những công việc thú vị, cuốn hút hơn mà không gặp sự nhàm chán.
Đối với các môi trường làm việc nguy hiểm, việc giảm sự xuất hiện của con người có thể giảm tỉ lệ tử vong và bệnh tật cho người lao động.
– Kiểm soát được món hàng từ nguyên vật liệu cho đến khi thành hình và chuyển đến tay người tiêu dùng.
Đảm bảo chất lượng đồng nhất giữa các lô hàng hoàn thiện (vì máy tự động sản xuất, không phải làm bằng tay).
Càng có nhiều dữ liệu chi tiết, các thuật toán machine learning sẽ hoạt động chính xác hơn và đưa ra những quyết định tốt hơn.
Các doanh nghiệp sẽ cắt giảm chi phí, mở rộng thị phần và tăng doanh thu.
Lợi ích với cá nhân của bạn.
Hãy giảm việc làm tay chân và dành nhiều thời gian rảnh hơn để thư giãn cùng bạn bè, con cái và gia đình.
Nếu bạn có thể khai thác triệt để khả năng tư duy sáng tạo của mình để hỗ trợ công ty chuyển hướng vào Công nghiệp 4.0, thì bạn sẽ được thưởng lương cao hơn.
Bạn có một môi trường làm việc đảm bảo sức khỏe hơn, không còn nguy hiểm từ máy móc, nhiệm vụ của bạn chỉ là giám sát.
Bạn có thể tìm mua được các sản phẩm với giá cả thấp hơn (do các doanh nghiệp giảm chi phí), chất lượng cao và đồng đều (do sử dụng máy móc sản xuất, không gặp phải tỉ lệ sai sót cao và ít có sự can thiệp của con người trong quá trình sản xuất và bảo hành).
Thức ăn, đồ uống của bạn sẽ được kiểm soát nghiêm ngặt hơn, tốt hơn và sạch hơn.
Môi trường sống của bạn sẽ cải thiện vì chất thải được quản lí tốt.
Cách mạng Công nghiệp 4.0 đang diễn ra tại các nước phát triển như Mỹ, châu Âu và một số nước châu Á. Bên cạnh cơ hội mới, cách mạng này cũng mang đến nhiều thách thức cho con người.
Cơ hội đồng thời đem đến thách thức và nguy cơ trên phạm vi toàn cầu.
Mặt tiêu cực của Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 là khả năng tạo ra sự bất bình đẳng. Đặc biệt là khả năng phá vỡ thị trường lao động. Khi công nghệ tự động hóa thay thế lao động thủ công trong nền kinh tế, khi robot thay thế con người trong nhiều ngành nghề, hàng triệu công nhân trên toàn cầu có thể đối mặt với tình trạng thất nghiệp, đặc biệt là những người làm việc trong lĩnh vực bảo hiểm, môi giới bất động sản, tư vấn tài chính và vận tải.
Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế thế giới đã đưa ra vấn đề này theo từng giai đoạn khác nhau. Đầu tiên, sẽ là thách thức đối với các công việc văn phòng, trí thức và kỹ thuật. Tiếp theo sẽ là thách thức đối với lao động giá rẻ, có thể sẽ diễn ra chậm hơn. Với sự phát triển của cuộc cách mạng này, trong vòng 15 năm tới, thế giới sẽ trở nên mới mẻ hơn và đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi.
Sau đó, sự không ổn định về kinh tế từ Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ dẫn đến những vấn đề không ổn định trong cuộc sống. Hậu quả của nó sẽ là những vấn đề không ổn định trong chính trị. Nếu các chính phủ trên thế giới không hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nguy cơ xảy ra sự không ổn định toàn cầu là hoàn toàn có thể.
Các thay đổi trong cách giao tiếp trên Internet cũng mang đến nhiều rủi ro về tài chính và sức khỏe cho con người. Nếu thông tin cá nhân không được bảo vệ một cách an toàn, nó có thể gây ra những hậu quả không thể đoán trước được.
Cách mạng công nghiệp thứ tư mang đến cơ hội, và cũng đầy thách thức với con người.
Việt Nam đang chào đón xu hướng công nghiệp 4.0 như thế nào?
Ở Việt Nam, lãnh đạo Đảng và Nhà nước thường xuyên đề cập đến việc thúc đẩy Cách mạng công nghiệp 4.0 trong các hội nghị, hội thảo, diễn đàn… Và vào tháng 5/2017, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ban hành Chỉ thị số 16/CT-TTg nhằm tăng cường năng lực tiếp cận Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển nhanh chóng của Cách mạng công nghiệp 4.0 tại Việt Nam.
Nền công nghiệp 4.0 là một xu hướng công nghệ không thể thiếu mà Việt Nam cần theo kịp để bắt nhịp với các quốc gia phát triển trên thế giới. Các công nghệ thông minh như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, tự động hóa, công nghệ in 3D và người máy đóng vai trò quan trọng trong điều này. Ông Trương Gia Bình – Chủ tịch HĐQT FPT nhấn mạnh rằng doanh nghiệp Việt Nam không thể tránh khỏi cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và cần có một lộ trình cụ thể để bắt kịp xu hướng phát triển toàn cầu.
Trong khóa đào tạo “CEO – Quản trị điều hành cao cấp kỷ nguyên 4.0” dành cho 250 giám đốc điều hành của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Hà Nội vào tháng 10/2017, ông Trương Gia Bình đã chia sẻ về quá trình tham gia vào cuộc cách mạng số của FPT trong những năm qua. Ông cũng đã tiết lộ và phân tích những kinh nghiệm thực tế đã giúp FPT trở thành đối tác của các tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực sản xuất máy bay, năng lượng và ô tô.
Những công ty viễn thông như Viettel, VNPT – VinaPhone và MobiFone đã cam kết phát triển mạng 4G, 5G và mạng cáp quang để xây dựng cơ sở cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Đồng thời, họ cũng đã cam kết phát triển các đô thị thông minh tại các thành phố lớn của Việt Nam.
Trong Hội thảo Năng lực cạnh tranh và phát triển trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ 4″ do Bộ Ngoại giao Việt Nam và Diễn đàn Kinh tế Thế giới WEF tổ chức ngày 17/11, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã nhấn mạnh rằng trong quá khứ, Việt Nam đã bỏ lỡ cơ hội trong ba cuộc cách mạng công nghiệp trước đây. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định rằng cơ hội của Việt Nam trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 này là rất lớn. Do đó, Việt Nam cần chuẩn bị nghiêm túc, toàn diện và tập trung vào những điểm quan trọng để tận dụng cơ hội phát triển đất nước.
Tuy nhiên, trong cuộc cách mạng 4.0, Việt Nam cũng đối mặt với một số vấn đề cần được giải quyết bởi các chuyên gia để Chính phủ làm rõ. Những vấn đề này bao gồm việc giảm xáo trộn và chuyển đổi lao động ở quy mô lớn khi các mô hình kinh doanh mới xuất hiện, xu hướng tự động hóa phát triển. Ngoài ra, cần đào tạo lực lượng lao động chất lượng cao, có khả năng thích ứng và năng lực đổi mới – sáng tạo. Đồng thời, cần tạo ra môi trường phát triển toàn diện, phổ cập giữa các vùng miền để mọi người dân đều được hưởng lợi và không có ai bị bỏ lại phía sau. Cuối cùng, việc kiểm soát tốt nghĩa vụ tài chính và đảm bảo công bằng cạnh tranh giữa các loại hình kinh doanh cũng là một yếu tố quan trọng.
Đinh Hoàng Minh.
